Het verleden kunnen we totaal niet veranderen, schrijft Alice Miller op de eerste bladzijde van haar boek “Het drama van het begaafde kind” uit 1997, voor de krenkingen die ons in onze kindertijd zijn aangedaan. Maar we kunnen wel onszelf veranderen en onze verloren integriteit herwinnen als we besloten hebben de waarheid over onszelf te zien van wat ons vroeger als kind is overkomen. Als we de moed en de kracht hebben authentiek te worden en ons te bevrijden van de leugens, het bedrog en de manipulaties die ons zolang omringden.
Deze courage hebben we als we op een dag wakker worden en ons realiseren dat we zelf de oorzaak zijn van het lijden van ons kind en zijn moeilijkheden. Van zijn depressie, adhd, psychoses of autisme. En ons bewust worden hoe we zijn (of haar) waardigheid op talloze manieren schonden. Dat we hem niet gegeven hebben wat hij zo nodig had: de steunende empathische omgeving die wij zelf ook niet kregen. Wanneer we als ouders ons realiseren dat we onze meest dierbaren pijn deden met ons liefdeloos gedrag dan gaat dat inzicht gepaard met diepe pijn. Het berouw dat we dan voelen lost de tragische geschiedenis op en beroofd deze van haar gevaarlijke activiteit schrijft Miller op bladzijde 12 van haar boek “Vrij van leugens” (2009). Want de ‘stoornis’ kan bij het kind verdwijnen en zijn isolement opgeheven worden als hij merkt dat zijn ouders zich interesseren voor de aanvallen die hij van hen te verduren had.
Als we dit pijnlijke emotionele inzicht eenmaal durven toelaten dan kunnen wij onze kinderen in een empathisch gesprek de waarheid vertellen over de aangedane verwondingen en onze fouten eerlijk erkennen. Dat is erg belangrijk want dan hoeft het kind zich vooral niet meer schuldig te voelen over de fouten van zijn ouders waarvoor hij al die klachten en symptomen ontwikkelde. Want het kind legt de schuld altijd bij zichzelf en denkt dat hij degene is die slecht, verkeerd en waardeloos is. Dat is veel minder pijnlijk dan te zien dat het zijn ouders zijn die hem pijn doen. Zulke eerlijke gesprekken over het blootleggen van de waarheid beschermt het kind tegen ziektes en stoornissen want dat werkt stress regulerend. Als wij hem zeggen dat de tikken verkeerd waren, hoe verdrietig het voor hem is dat papa en mama niet meer samen zijn, dat het verkeerd was te zeggen ‘hier komen, leg terug, hou je mond, schiet eens op of dat mag niet’, omdat deze woorden hem pijn deden. Dan ervaart een kind dat als een grote verlichting en gerechtigheid.
Maar ook als ons kind inmiddels volwassen is en misschien zelf ook weer kinderen heeft kunnen we de keten van geweld doorbreken door hem een alternatief aan te bieden die hem helpen kan uit de uitzichtloze situatie van het kind te komen dat hij eens was. In een eerlijk gesprek kunnen we hem aan het vroege lijden onder ons gedrag herinneren zodat hij zijn geschiedenis kan begrijpen als hij dat wil. Dan kan hij zich innerlijk bevrijden door de gevoelens die dat bij hem oproept van angst, woede en verdriet beleven en in verbinding brengen met de feiten. Als hij besluit de waarheid niet meer te verloochenen kan dat ertoe leiden dat hij de woede en haat mettertijd kan loslaten. Hij kan dan zijn persoonlijke waarheid onder ogen zien, tot rouw komen en de pijn en het verdriet bewust beleven. Er zal dan geen behoefte meer zijn, onbewust en compulsief, zijn onderdrukte emoties op zondebokken te richten. Meestal een zwakker, beschikbaar object zoals de eigen kinderen.
Soms is het niet mogelijk het volwassen kind met communicatie te bereiken, hem naderbij te komen en zijn vertrouwen te winnen. Is hij niet van plan zichzelf te veranderen en aan heling te willen werken. Heeft de afweer tegen het herinneren van de pijn uit de vroegste levensjaren zich met de jaren vastgezet in ontkenning. Vaak hebben zij zelf kinderen waarover ze kunnen heersen en zich machtig voelen om de eigen vroege machteloosheid daarmee te vergeten. Of proberen zij met alcohol, sigaretten of andere drugs de diepe pijn te verdoven. Maar met het verloochenen van de waarheid blijven zij met onzichtbare draden van afhankelijkheid aan de ouders vastzitten en kunnen niet werkelijk tot autonome, onafhankelijke personen groeien.
Niet zelden gebruiken zij de ouders als zondebokken zonder als volwassene zelf de verantwoordelijkheid te nemen over de eigen gevoelens en gedragingen. Dan wordt de onderdrukte, nooit bewust beleefde woede en haat, in de vorm van verwijten en beschuldigingen of met fysiek geweld op de ouders gericht. Als deze uit schuldgevoelens en uit de hoop vergeven te worden voor hun tekortkomingen hen geen beperkingen durven opleggen en proberen met hulp, steun en belangstelling de onvervulde kindbehoeften alsnog in te lossen dan blokkeren zij zowel het kind als zichzelf. De zoon of dochter profiteert hiervan uit angst voor de waarheid en blijft afhankelijk van zijn ouders en bereikt nooit innerlijke vrijheid. En de ouders blokkeren het kind met hun schuldgevoelens, houden hem afhankelijk en geven hem geen recht op zijn eigen leven.
Maar misschien zijn er zonen en dochters die door de woorden en het berouw van hun ouders zich wel bewust worden van hun geschiedenis, hun angst overwinnen en de waarheid tot in detail willen kennen. Die bereid zijn de woede over de onrechtvaardige behandeling die ze kregen ten volle te beleven en de ouders daarvoor niet meer te sparen en te ontzien. Zonen en dochters die hun eigen waarheid willen ontdekken en hun pijn en woede niet meer verloochenen. Die zichzelf het respect gaan geven dat ze zelf nooit kregen en er in slagen wanneer zij een gezin stichten het kind de beschikking te laten houden over zijn autonomie. Zijn gevoelens en behoeften vanaf het begin van zijn leven serieus nemen en zich bewust zijn van het grote belang in contact te blijven met de ware gevoelens, emoties en behoeften. Omdat de ouders gevoeligheid ontwikkeld hebben voor hun eigen lijden en vanuit deze gevoeligheid hun kind waarlijk kunnen begeleiden bij het vinden van zijn eigen weg.
Zoals ik overal om mij heen zie en hoor zijn er maar heel weinig ouders bereid de volle waarheid over henzelf onder ogen te zien en hun fouten aan hun kinderen eerlijk te bekennen. Maar als we onze vroegste emoties niet willen verstaan kan de cirkel van geweld niet doorbroken worden en kunnen we onze (volwassen) kinderen geen echte liefde te geven. Want liefde gebaseerd op leugens en bedrog is geen liefde. Voor mijzelf was het ontdekken van de waarheid uiterst pijnlijk en ging samen met intense gevoelens van rouw. Voor alles wat ik gemist had als kind, jonge vrouw en als jonge moeder omdat ik geen toegang had tot de gevoelens en emoties uit mijn vroegste levensjaren. Nergens in mijn omgeving vond ik de juiste informatie die mij kon helpen mijzelf te begrijpen en het contact met mijzelf te herstellen. Want het is nog steeds een taboe het gedrag van de ouders ter discussie te stellen. Tegen elke prijs moeten ze gespaard en ontzien worden voor hun woorden en gedrag. Zo’n 20 jaar geleden nam ik bewust het besluit dat ik de waarheid over mijzelf wilde aanschouwen. Nu kan ik zeggen dat ik mijzelf geen groter geschenk had kunnen geven dan eerlijk met mijzelf te zijn en met anderen.
Tags:
