Het verlies van onze lieve hond of kat is een erg verdrietige ervaring en we kunnen een diep gevoel van verlies ervaren als hij of zij niet meer bij ons is. Onze geliefde hond of kat gaf ons onvoorwaardelijke liefde, tederheid, een band, plezier en was altijd blij met onze aanwezigheid. Maar als het verdriet van het verlies heel intens is en lang aanhoudt dan kan het zijn dat oude pijn en andere gevoelens (herinneringen) uit onze vroege kindertijd ook naar boven zijn gekomen. Dat is volkomen normaal aangezien we allemaal onderdrukte, afgesplitste, onbewust gebleven herinneringen in ons mee dragen en de beleving van pijn en verdriet, zowel oud als recent, een krachtige ervaring is die veel structuren in ons brein activeert, zoals de hippocampus en de amygdala waar traumatische herinneringen bewaard zijn. Oude herinneringen kunnen door zo’n ingrijpende gebeurtenis als het overlijden van een geliefd dier of geliefde mens tot leven komen.
Dat gebeurde mij ook toen mijn geliefde hond Mako begin dit jaar overleed. Drie jaar lang vulde hij het huis met zijn levendigheid en lievigheid en ik had met deze altijd vriendelijke, gevoelige, lieverd van een hond een diepe emotionele band gekregen. Maar toen de band met mijn harige vriend met zijn overlijden wegviel en het in huis vreselijk stil werd voelde ik diepe pijn en verdriet en dat hield maanden aan. Ik begreep dat de intensiteit van mijn gevoelens me iets wilde vertellen over wat ik aan het begin van mijn leven ervaren heb en waar het verlies van de band met Mako samen met de stilte die in huis viel me aan herinnerde.
Het verlies van Mako bracht me terug naar mijn vroege realiteit waarin ik als heel klein kind elke dag leefde. Ik werd herinnerd aan de vreselijke ervaring alleen in de wereld te zijn. Het gevoel verlaten te zijn. Dat kwam omdat mijn moeder me afwees al in de baarmoeder en met mijn geboorte daar geen verandering in kwam. Mijn vroege werkelijkheid was een opeenstapeling van afwijzing, agressie en onthouding van behoeftevervulling. Vanaf het begin van mijn leven onttrok mijn moeder zich aan de relatie met mij -ook mijn vader- en een diepe band van vertrouwen, cruciaal voor de kwaliteit van het leven van het kind, heeft niet kunnen groeien. Met zo’n moederbinding, relatie, band, bonding, hechting of hoe je het ook wilt noemen, kan het kind in haar authenticiteit groeien en het aangeboren vermogen tot voelen enempathie -wat zo ongelooflijk belangrijk is in het hele verdere leven-blijft intact omdat het geen pijn, woede en andere gevoelens, behoeften en verlangens hoeft te onderdrukken en voelen kan bloeien.
Als een kind tenminste één zo’n band heeft, en de meest belangrijke band aan het begin van het leven is die met de moeder, zal het zich verbonden voelen, geaccepteerd, gerespecteerd en waarlijk liefgehad. Daarmee wil ik niet zeggen dat de band met vader niet belangrijk is, maar is van een andere kwaliteit. Zo’n binding of band groeit alleen tussen het kind en zijn of haar moeder als moeder de signalen van haar kind begrijpt en erop in gaat en het kind bescherming geeft. Want een kind hecht nu eenmaal niet louter door geboorte aan de moeder maar alleen door ervaringen van onvoorwaardelijke liefde. Zulke met liefde verbonden ervaringen zoals nabijheid, tederheid, geruststelling, emotionele beschikbaarheid, respect, geborgenheid en empathie heb ik niet gekend en er was in mijn omgeving geen zorgzame getuige waar ik wat liefdesvoeding van kreeg en bescherming en ik met deze ervaring in liefde kon geloven. De mensen om me heen waren verstarde, aangepaste mensen met hun kindertijd onderdrukt. Koud, ongevoelig en onverschillig en ik kon me niet met hen verbinden.
De wreedheid van mijn moeder me zo’n warme, emotioneel voedende band te onthouden samen met de agressie die ze op me richtte als ik mijn nood uitbrulde en om hulp riep had me in een noodsituatie gebracht. In grote distress. Alice Miller schreef in Banished knowledge dat het enige dat een kind kan doen wanneer haar huilen wordt genegeerd is “to repress his distress” en dat onderdrukken “is tantamount to mutilating his soul for the result is an interference with his ability to feel, to be aware, and to remember.” Haar woorden vertellen precies wat mij is gebeurd in mijn eerste levensjaren en ik al mijn gevoelens, behoeften en verlangens alsook de hele situatie waarin ik leefde moest ik onderdrukken en verdringen om de hel en de martelkamers te overleven. Ik moest onderdrukken wie ik ben en het gevolg daarvan was dat ik me rond mijn tweede levensjaar niet meer levend voelde.
Mijn moeder kon mijn levendigheid niet verdragen en mijn behoefte aan autonomie en onafhankelijkheid drukte ze de kop in voordat het zich kon ontwikkelen onder het opwekken van zeer veel angst en pijn. Mijn behoeften moesten vernietigd worden met de middelen die ze tot haar beschikking had. Dat waren middelen uit de zwarte pedagogie die ze van haar eigen moeder had geleerd en nooit in twijfel heeft getrokken. Alice Miller beschreef in haar briljante boek In den beginne was er opvoeding het harde geweld en het zachte geweld van deze pedagogie met als doel de wil van het kind ondergeschikt te maken aan die van de volwassene; het te onderwerpen aan de wil van de ouders. De ouders moesten daar zo vroeg mogelijk mee beginnen, in de eerste levensjaren, want dat had het voordeel dat men dan geweld en dwang kan toepassen en het kind zich daar later toch niets meer van herinnert. Dat was ook de gedachte van mijn moeder dat een kind zich niets meer herinnert van wat er vroeg in het leven is gebeurd. Ik was nog niet eens geboren of ze begon me al lesjes te leren dat ik haar niet mocht hinderen.
Mijn levendigheid en behoeften die uit vitaliteit voortvloeien kon ze niet verdragen. Enkel omdat het haar herinnerde aan haar eigen kindertijd die ze nooit gezien en gevoeld heeft en over haar lijden als kind altijd in ontkenning is gebleven maar wel haar woede en haatgevoelens bedoeld voor haar eigen moeder op mij afreageerde. En, zoals elk ander kind doet als ouders het pijn doen, neemt het kind de schuld op zich. Ik gaf mezelf de schuld dat ik behoeften had. Mijn vitaliteit, mijn energiehuishouding raakte compleet verstoord door onderdrukking van mijn levendigheid en mijn ware zelf en is nooit meer helemaal goed gekomen. Dat alles en meer verduurde het kleine meisje dat ik was helemaal alleen, in stilte. Niemand zag wat en niemand deed wat.
Dat kind dat ik was voelde zich zo vreselijk alleen, in isolement levend en innerlijk leeg door onderdrukking van hevige pijn. Het is de afschuwelijke ervaring geweest van psychisch sterven die mijn kinderziel het aanzien gaf van een kaal en leeg landschap. Gevoelens van diepe eenzaamheid ervaarde het ongelukkige kleine meisje als stilte om haar heen. Ik bedoel hier niet de stilte die een volwassene kan opzoeken op een bankje aan het water of in het bos, maar een afgrijselijke stilte waarin geen liefde meer komt voor het kind en het niets meer te verwachten heeft. De onthouding van liefde is de moord op mijn ziel geweest. Met Alice Miller is het ook mijn overtuiging dat de basis van elke depressie deze innerlijke leegte is die ontstaat door gebrek aan verbinding en authenticiteit heel vroeg in het leven van het kind en de complete verloochening van de pijn.
Nu, als volwassene ligt deze tijd van isolement, onmacht en hopeloosheid, eenzaamheid, stilte en depressie, allang achter me. Sinds ik mijn hele vroege kindertijd bewust en emotioneel ervaren heb in de reis mijn ware zelf te vinden en mijn eigen waarheid. Die waarheid, hoe mijn ouders echt voor me waren zou ik als kind niet overleefd hebben en onderdrukking en verdringing was cruciaal om hun brutale behandeling te overleven. Het kind in mij hoeft niet langer meer in stilte te leven. Ze hoeft niet meer te zwijgen en kan zich vrij tot expressie brengen want ik heb haar stem teruggegeven. Ik kan leven met de pijnlijke waarheid dat ik niet geliefd werd als kind en emotioneel verwaarloosd en mishandeld. Anders dan het kind dat ik eens was ben ik als volwassene niet meer afhankelijk van hun liefde en kan ik begrip, heel veel affectie en liefde aan mezelf geven die ik nooit van mijn ouders kreeg.
Wat essentieel voor me geweest is me te bevrijden van de kwellingen in mijn kinderjaren en mijn gevoelens, integriteit en rechten te herwinnen is het voelen van mijn woede en toorn geweest als normale, gezonde reactie op de pijn die mijn ouders aanbrachten. Het voelen van deze krachtige, vitale emoties heeft de deuren van mijn ziel geopend en kreeg ik toegang tot mijn diepste zelf en mijn ware essentie. Ik heb het als extreem helend en bevrijdend ervaren mijn woede, toorn en diepe haatgevoelens vooral jegens mijn moeder, maar ook jegens mijn vader, diep gevoeld te hebben. Wonderlijk genoeg is mijn woede nooit helemaal naar mijn onderbewustzijn afgesplitst en verdrongen. Een deel is altijd in mijn bewustzijn gebleven en heeft me gebracht waar ik nu ben.
De meeste mensen vrezen echter de intensiteit van hun emoties die getriggerd kan worden in het contact met anderen of door een ingrijpende gebeurtenis als het verlies van een geliefd dier of geliefde mens. Een jonge dierenarts kwam eens op huisbezoek voor mijn hond. Ze vertelde dat haar dierbare kat negen jaar geleden was overleden en ze er af en toe ‘nog steeds last van had.’ Ik zei dat dit misschien te maken zou kunnen hebben met de kwaliteit van de binding met onze moeder aan het begin van ons leven. Weliswaar ontkende ze die mogelijkheid niet maar ze kon er niet over praten en ik had de indruk dat ze voor haar verleden en gevoelens zich had afgesloten. Net zoals de meeste mensen zich afgesloten hebben voor de ervaringen uit hun vroegste levensjaren omdat ze vooral die sterke gevoelens vrezen maar ook alle andere soorten gevoelens uit de kindertijd en er om die reden niet naar op zoek gaan.
Ik kan goed begrijpen dat het jezelf confronteren met de pijn en het verdriet uit je kindertijd van afwijzing en verlating en andere ervaringen uiterst pijnlijk is, maar als we deze vroege traumatiseringen niet beleefd hebben dan herhalen we onze wonden met onze kinderen en laten hen lijden waar we zelf ook onder geleden hebben. De intensiteit van onze gevoelens hebben altijd een historische betekenis en vertelt ons wat we aan het begin van ons leven ervaren hebben. Deze onderdrukte gevoelens moeten we bewust en emotioneel beleven om er geen ‘last’ meer van te hebben zoals de jonge dierenarts ‘last’ bleef houden van haar onverwerkte verleden en haar wonden ongetwijfeld zal doorgeven aan haar eigen kinderen.
De gevoelens die met Mako’s overlijden opleefden waren voor mij allang niet vreemd of bedreigend meer. Omdat ik deze gevoelens ervaren heb en daarover tot rouw ben gekomen en de ervaringen verbonden met die gevoelens in mijn leven heb geïntegreerd. Ze zijn me bekend en vertrouwd. Als we onze (intense) gevoelens eenmaal ervaren hebben hoeven we er niet meer bang voor te zijn en weten we dat we er niet aan dood gaan ze te beleven. Dat geldt alleen voor het kind dat we eens waren. Dat zou de pijn niet overleefd hebben die zijn ouders aanbrachten. Maar als volwassene kunnen we met onze eigen waarheid leven en als we met onze waarheid leven zijn we ook wie we echt authentiek zijn.
Natuurlijk kunnen oude herinneringen (gevoelens) af en toe nog eens opleven maar dan hoeven we ze niet meer te vrezen want we weten waar ze vandaan komen. Alice Miller schreef in Het drama van het begaafde kind dat we ‘pas in contact met ons ware zelf komen wanneer de gevoelswereld van onze kindertijd niet meer gevreesd hoeft te worden. Juist het inzicht te weten wie en wat ons verstoord heeft schreef ze, maakt ons vrij en uiteindelijk ook vrij van oude pijn.’ Het is een geschenk van het leven zelf dat we het vermogen hebben gekregen te zijn wie we echt van binnen zijn. Zonder zelfbedrog. Maar om ons ware zelf te leven moeten we ook leven met onze eigen waarheid en zo nauwkeurig mogelijk zien hoe onze ouders echt voor ons waren. De woorden van Alice Miller komen in me op: “To live with one’s own truth is to be at home with oneself.”
Tags:
